Maraton gibi uzamış ve yoğun egzersiz türlerinde immün fonksiyonda bazı yan etkiler ortaya çıktığına dair bilimsel kanıtlar bulunmaktadır. Bu etkiler, doğal öldürücü hücrelerin sitolitik aktivitelerinin azalması, egzersizden 3-4 saat sonra dolaşımdaki T lenfosit sayısındaki düşüş, CD4 ve CD8 hücre oranında azalma, lenfositlerin proliferasyon kapasitesinde ve nörofil aktivitesinde azalma, antikor üretiminde, tükürük ve plazmadaki immünoglobulin seviyesinde azalma şeklinde sıralanabilir.
Ultra uzun mesafeli koşular ve/veya maraton gibi müsabakalarda, koşu parkurundaki istasyonlarda sporculara çeşitli meyve ikramları yapılması geleneksel bir hal almış, meyveler bıçakla kesilerek dilimlere/parçalara ayrılıp istasyonlardaki ve varış (finiş) alanındaki masaların/tezgâhların üzerine yığılarak sporcuların tüketimine sunulmaktadır.
Araştırmalara göre üreticilerin zararlı ve hastalıkların savaşımında, daha çok kimyasal savaşım
yöntemlerini tercih ettikleri, pestisitlerin bilinçsiz ve gelişigüzel kullanıldığı, geçmişte olduğu gibi günümüzde de bazı çevre ve sağlık problemleri ortaya çıkmaktadır. Yılda birçok kez ilaçlamaya maruz kalan gıdaların pestisit kalıntıları açısından daha fazla risk içerdikleri vurgulanmaktadır. Gıdalarda insan sağlığına zararlı olanın sadece pestisitler değildir. aflatoksin, okratoksin, kükürt dioksiti de dikkate almak gerekir.
2024 yılında (AA)tarafından yayınlanan haberde Antep fıstığında fazla aflatoksin 1320 sevkiyattan 15’inin, kuru incirde fazla aflatoksin-okratoksin sebebiyle 4 bin 836 sevkiyattan 49’nün, kuru kayısıda fazla kükürt dioksit dolayısıyla 4 yılda 17 bin 686 ton üründen 41,5 tonunun geri döndüğü aktarılmıştır. Nitekim geri dönen zirai ürünlerin “iç piyasaya sürülüp sürülmediği” konusu da Meclis gündemindedir.
Ulusal düzeyde düzenlenen müsabakalarda ikram edilen meyveler ve bunların kabukları dikkate alındığında (kabuklarda zirai ilaç kalıntıları, toz veya çeşitli etmenlerden kaynaklı kir bulunduğu) meyvelerin yıkanmadığı veya temizlik amaçlı bir işlemden geçirilmediği, meyvelerin hijyen kurallarına riayet edilmeden dilimlenip sporcu tüketimine sunulduğu gözlenmektedir.
Öneri
Uzun mesafe koşularında immün fonksiyonda bazı yan etkilerin ortaya çıkabileceği konusu sporcu sağlığı açısından önem arz etmektedir. Uzun mesafe koşu organizatörü olan kişilerin bu organizasyonlarda görev alan gönüllü veya çalışan kimselere sporcu sağlığı, hijyen ve gıda hijyeni konularında eğitim verilmesi halinde koşucu immün fonksiyonunda ortaya çıkabilecek bazı yan etkiler azaltılabilir.
Netice
Efora dayalı müsabaka programları sporcularda enfeksiyonalara olan yatkınlığı arttıran immün sistem harabiyetine yol açabileceğinden, bunun en aza indirgenebilmesi için, koşu organizatörleri ve organizasyonlarda görev alan kimselere sporcu sağlığı, hijyen ve gıda hijyeni konusunda eğitim verilmesi, bunun belgelendirilmesi ve bu durumun ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından denetlenebilmesi gerekir.
Mürşidin Demircan
Antrenör (TAF-HİS)