Giriş
Bilindiği üzere, engelli indirimi uygulaması, engelli vatandaşların, içinde bulunduğu zor koşulların giderilmesine katkıda bulunmak ve engelliler ile engelli olmayanlar arasındaki rekabet eşitsizliğini gidermek amacıyla engelli kişilerin gelir vergisi matrahlarının hesaplanmasında dikkate alınan bir uygulamadır. Gelir Vergisi Kanununa göre, çalışma gücünün asgari % 80’ini kaybetmiş bulunanlar birinci derece engelli, asgari % 60’ını kaybetmiş bulunanlar ikinci derece engelli, asgari % 40’ını kaybetmiş bulunanlar ise üçüncü derece engelli sayılmaktadır.
Vergi mevzuatı engellilere taşıt alımlarıyla ilgili olarak da vergisel açıdan bir kısım avantaj sağlamaktadır. Ayrıca, gümrük mevzuatı yurt içinden satın alma veya yurt dışından ithal edilmek suretiyle engelliler tarafından edinilen motorlu taşıtlar için bazı şartlarla vergi avantajları sağlanmakta, tek meskeni olan malul ve engelliler, Emlak Vergisi Kanununa göre de indirimli vergi oranından yararlanabilmektedir.
Engellilik insan yaşamının her hangi bir aşamasında ortaya çıkabilmekle, serbest meslek faaliyeti ile iştigal eden turist rehberinin kendisi veya bakmakla yükümlü olduğu kişilerin engelli olması ihtimal dahilindedir. Engellilik halinde, engel durumunun belgelendirilmesi kaydıyla, serbest meslek erbabı olan turist rehberi de engellilik indiriminden yararlanabilir.
Bu çalışmada, engellilik ve vergi indirimi ile ilgili açıklamalar, sadece bağımsız olarak çalışan serbest meslek erbabı açısından ele alınmış olup, bağımlı çalışanlar ile basit usulde vergilendirilen engelli kişiler için uygulama farklıdır. Netice itibariyle, aşağıda sayılan engelliler, engellilik indiriminden faydalanır.
- Engelli ücretli
- Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan ücretli
- Engelli serbest meslek erbabı
- Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı
- Basit usulde vergilendirilen engelliler.
Engellilik İndirimi İçin Ne Tür Belgeler Gereklidir
Engellilik indirimi için illerde, Defterdarlık Gelir Müdürlüğü’ne (veya GİB Vergi Dairesi Müdürlüğü’ne) bağımsız vergi dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğü’ne, diğer ilçelerde ise Malmüdürlüğü makamına aşağıda sayılan belgele ile başvurulabilir.
Eğer serbest meslek erbabının kendisi engelli ise;
- Müracaat formu – Dilekçe
- Vergi kimlik numarasını gösteren belge
- T.C.kimlik numarası
- İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı yada noter tasdikli örneği.
Serbest meslek erbabının bakmakla yükümlü olduğu kişiler engelli ise;
- Müracaat formu – Dilekçe
- Serbest meslek erbabının vergi kimlik numarasını gösteren belge
- Bakmakla yükümlü kişinin ve engelli kişilerin T.C.kimlik numarası
- Engelliye ait 3 adet fotoğraf
- İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı yada noter tasdikli örneği
- Engelli kişiye bakmakla yükümlü olduğunu gösteren belge.
Engellilik İndirimi Uygulaması
Engelli serbest meslek erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabında, uygulama esnasında engellilik indirimi yıllık tutarı, serbest meslek erbabının beyan edeceği serbest meslek kazancından düşülür.
Çalışma gücü kaybı oranı ve engellilik indirimi tutarları her yıl Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulunca tespit edilir. Gelir Vergisi Kanununun 31 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan engellilik indirimi tutarları, 2016 takvim yılında uygulanmak üzere; birinci derece engelliler için 900 TL, ikinci derece engelliler için 460 TL, üçüncü derece engelliler için 210 TL olarak tespit edilmiştir.
| 2016 Yılı İçin Uygulanacak Engellilik Oranları ile Tutarlar | ||
| Çalışma Gücü Kaybı | Engellilik İndirimi
Tutarı Aylık |
|
| Oranı | Derecesi | |
| 80% | Birinci | 900 TL |
| 60% | İkinci | 460 TL |
| 40% | Üçüncü | 210 TL |
Tabloda gösterilen ve beyan sahibinin durumuna uygun oran ve tutar dikkate alınarak, serbest meslek erbabının beyan edeceği serbest meslek kazancından düşülür. İndirim, beyan edilecek serbest meslek kazancı tutarı ile sınırlı olup, kazancın yetersiz olması halinde sonraki yıla devredilmez.
Engellilik İndirimi Uygulamasında Bakmakla Yükümlü Olma ve Belgelendirme
Engelli kişinin tabi olduğu çalışma mevzuatı veya bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumunun mevzuatına göre bakmakla yükümlü olduğu anne, baba, eş ve yaş sınırlaması olmaksızın çocukları anlaşılacaktır. Bu sayılanların dışındaki kişiler (kardeşler gibi), engellilik indiriminden yararlanamaz.
- Serbest meslek erbabı, engelli kişiye ait, yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Rapor rapor aslı yada noter tasdikli örneğini,
- Ayrıca, boşanma halinde, mahkeme kararı ile tayin edilen velayet kararının bir örneğini, bakmakla yükümlü olduğuna dair belge olarak ilgili müdürlüklere vermelidir.
Engelliler Katma Değer Vergisi İstisnasından Yararlanır
5378 sayılı Kanunun 32’nci maddesiyle 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununa göre, engelliler, eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programlarını satın alırken katma değer vergisi ödemeyeceklerdir.
Sadece engellilerin iş ve toplumsal hayata katılımını artıracak, engellinin günlük yaşamının daha kolay ve verimli geçmesini sağlayacak araç ve gereçler, katma değer vergisi ödenmeden satın alınabilecektir. İstisnanın engelliler tarafından edinilen tüm mallar için uygulanması söz konusu değildir.
Malul Ve Engellilere Mahsus Taşıt Araçlarında Özel Tüketim Vergisi İstisnası
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 2 numaralı fıkrası ile Kanuna ekli (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan, engellinin kullanması için araçta engeline uygun hareket ettirici özel tertibatı bulunan araçların, malül ve engelliler tarafından bizzat kullanılmak üzere ilk iktisabı vergiden istisnadır. Engel sebebinin önemi bulunmamaktadır. Görme, işitme, konuşma veya ortopedik olabileceği gibi zihinsel engelliler de yasadan yararlanabilmektedir
Bu istisnadan yararlananlar, 5 yıl süre ile ikinci bir defa bu istisnadan yararlanamayacaktır.
Engellilerde Emlak Vergisi İstisnası
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 5378 sayılı “Engelliler Hakkında Kanun” un 22’nci maddesi ile indirimli bina vergisi oranına ilişkin hükme, (25/4/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle) engelliler ifadesi eklenmiş, böylece engellilerin de “sıfır” oranlı bina vergisi uygulamasından yararlanmaları sağlanmıştır.
47 Seri No.lu Emlak Vergisi Kanunu Genel Tebliği’ne göre, Türkiye sınırları içinde, brüt yüzölçümü 200 m2’yi geçmeyen tek meskeni olan, tek meskende hisseye veya tek meskenin intifa hakkına sahip bulunan engelliler bu meskenleri için indirimli (sıfır) bina vergisi oranından yararlanacaklardır. Engellilerin indirimli bina vergisi oranından yararlanabilmeleri için bu durumlarını tam teşekküllü Devlet hastanesinden alınmış olan sağlık kurulu raporu ile ilgili belediyelere belgelendirmeleri gerekmektedir.
Engellinin sahip olduğu tek konut eğer belirli zamanlarda dinlenme amacıyla kullanılan yazlık vb. türden ise emlak vergisi ödeyecektir. Bu nitelikte olan konutlar için istisna yoktur. Birden fazla konuta sahip olan veya kışlık konutu yanında bir de yazlığı bulunan engelli bu imkândan yararlanamayacak, sahip olduğu iki konut için de emlak vergisi ödeyecektir. Engellinin emlak vergisi ödememe imkânından yararlanması için sahip olduğu tek konutta bizzat oturması şart değildir. Konutunu kiraya verip, kendisi kirada oturan engelli de sahip olduğu konut için emlak vergisi ödemeyecektir.
Engellilerin indirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasından yararlanabilmeleri için engelli kimlik kartı sahibi mükellefler, engelli kimlik kartlarını belediyede ilgili görevliye ibraz etmek ve 57 Seri No.lu Emlâk Vergisi Kanunu Genel Tebliği ekinde yer alan “Tek Meskeni Olan (İntifa Hakkına Sahip olanlar Dâhil) Engellilere Ait İndirimli Bina Vergisi Formu” (Ek:5) ekine engelli kimlik kartı fotokopisini eklemek suretiyle indirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasından yararlanabilmektedir. Bu durumdaki mükelleflerden ayrıca tam teşekküllü Devlet hastanesinden alınmış sağlık kurulu raporu istenilmez. Engelli kimlik kartı sahibi olmayan mükellefler ise, sağlık kurulu raporunun aslını veya onaylı örneğini belediye görevlisine ibraz etmek ve 57 Seri No.lu Emlâk Vergisi Kanunu Genel Tebliği ekindeki “Tek Meskeni Olan (İntifa Hakkına Sahip Olanlar Dâhil) Engellilere Ait İndirimli Bina Vergisi Formu” ekine raporun fotokopisini eklemek suretiyle indirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasından yararlanabilmektedir. İndirimli bina vergisi oranı uygulamasından yararlananların ilk başvurudan sonra engelli kimlik kartı veya süreklilik arz eden engelliler için sağlık kurulu raporu fotokopisinin her yıl yeniden verilmesi gerekmeyip, şartların taşınması halinde indirimli bina vergisi oranının uygulamasına devam edilir.
İndirimli (sıfır) bina vergisi oranından yararlanmak isteyen engellide, engel durumunun belli bir oranın üzerinde olması şartı aranmamaktadır.
İndirimli bina vergisi oranından yararlanma şartlarını taşımadığı halde, gerçek dışı taahhütte bulunmak suretiyle indirimli bina vergisi oranından yararlanan engelliler ile durumlarında meydana gelen değişikliği bildirmeyen engellilerden alınması gereken vergi, cezalı olarak gecikme faizi ile birlikte alınır.
-/-
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
“Turist Rehberleri Açısından Engellilik ve Vergi İndirimi” başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Mürşidin Demircan’a aittir ve makale, yazarı tarafından (http://www.mursidindemircan.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
[*] Dilekçe ve Bildirim Formu örneği www.gib.gov.tr adresinden temin edilebilir.