Bilirkişi Kavramı
Bilirkişi, yaptığı işin ne olduğunu detaylı olarak bilen kişidir. Bilirkişiye genelde bazı anlaşmazlıklar halinde ihtiyaç hâsıl olur. Örneğin yargı mercilerinde davalarda, hâkim bilirkişiye müracaat edebilmektedir. Geçmişte, bilirkişi kavramı ile ilgili hukuki bir tanım bulunmamakla, genel olarak bilirkişi; belli bilim ve fenne ilişkin olarak uzmanlığı gerektiren hallerde yetkili yargı mercilerince başvurulan kimse[i] olarak bilinmekte idi.
Nasıl Bilirkişi Olunur İdi
Belli konuda uzman olan bazı kişiler, bilirkişi olarak görevlendirilmek istediğini faaliyette bulunduğu ilin adliyesine müracaat eder ve adını bilirkişi listesine kayıt ettirir idi. Bilirkişi listelerinin oluşturulması bir süreç içinde gerçekleşirdi. Adalet Bakanlığı’nca her yıl Ekim ayı içerisinde, bir sonraki yılın bilirkişi müracaatlarına ilişkin ilan yayınlanır ve bu ilanda başvuru şekli, başvuru şartları ile başvuru süresi belirtilmek[ii] suretiyle bilirkişi olarak görevlendirilmek isteyenlere ilan yapılırdı. Listeye adını yazdıran kimseler arasından seçilen kimse de, ilgili yargı merci tarafından bilirkişi olarak görevlendirilir idi.
Mevzuata Göre Bilirkişilik
Yasama organı bilirkişilik müessesini geniş kapsamlı olarak ele almış ve 03.11.2016 tarihinde 6754 Sayılı Bilirkişilik Kanununu[iii] kabul ederek, 24.11.2016 tarihinde yayımlamış ve 03.08.2017 tarihinde de Bilirkişilik Yönetmeliği[iv] yayımlanmıştır. 6754 SK’nın amacı; bilirkişilerin nitelikleri, eğitimi, seçimi ve denetimine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi ile bilirkişilik için etkin ve verimli bir kurumsal yapı oluşturulmasıdır.
Geçmişte hukuki olarak tanımı yapılamamış olan bilirkişi, günümüzde hukuki bir tanıma kavuşmuştur. 6754 SK’na ve Bilirkişilik Yönetmeliğine göre bilirkişi, çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek veya özel hukuk tüzel kişisini ifade eder. Bu ifadeden bilirkişi olacak kişinin gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişi olacağı anlaşılır.
Bilirkişilik mevzuatı ile bilirkişilere eğitim alma ve 5 yıl deneyim şartı getirilmiş, konu ile ilgili bilgiler yönetmeliğin 30. maddesinde açıklanmıştır. Maddeye göre bilirkişilik yapmak isteyenler, 18 saat teorik ve 6 saati uygulamalı olmak üzere en az yirmi dört ders saatlik Temel eğitim almak zorundadır. Ayrıca, Bilirkişilere, bilirkişilik eğitim izni verilen kuruluşlarca teorik ve uygulamalı, toplam altı saatten az olmamak üzere üç yılda bir defa yenileme eğitimi verilmesi gerekir.
Bilirkişi, bilirkişilik yapacağı uzmanlık alanında en az beş yıl fiilen çalışmış olmalı ya da daha fazla çalışma süresi belirlenmiş ise bu süre kadar fiilen çalışmış olmalıdır. Bilirkişilerin, meslek mensubu olarak görev yapabilmesi için mevzuat tarafından aranan şartlara haiz olması ve mesleğini yapabilmek için gerekli olan uzmanlık alanını gösteren diploma, mesleki yeterlilik belgesi, uzmanlık belgesi veya benzeri belgeye sahip olması gerekir.
Bilirkişilik Danışma Kurulu
6754 SK 4.nci maddesine göre, Bilirkişilik Danışma Kurulu kurulduğu ve Bilirkişilik Yönetmeliği’nin 15.nci maddesinde de Bilirkişilik Danışma Kurulu’na yer verildiği anlaşılır. Bu kurul, 6754 SK ile verilen görevleri yerine getirmek üzere kurulmakla, bilirkişilik hizmetlerinin yürütülmesinde yaşanan sorunlar hakkında çözüm önerilerinde bulunmak, Bilirkişilik Daire Başkanlığının görev alanına giren konular hakkında önerilerde bulunmak, bu başkanlığın ve bölge kurullarının yıllık faaliyetleri hakkında önerilerde bulunmak Bilirkişilik Danışma Kurulu’nun görevleri arasında sayılmıştır.
Bilirkişilik mevzuatında, kanunla verilen görevleri yerine getirmek üzere oluşturulmuş bu Kurul’da yer alacak kamu kurumları ve meslek kuruluşları tek tek unvanları belirtilerek açıklanmıştır. Buna göre;
- Türkiye Barolar Birliği Yönetim Kurulu tarafından avukatlar arasından seçilen bir kişi,
- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yönetim Kurulu tarafından mühendis veya mimarlar arasından seçilen bir kişi,
- Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği Yönetim Kurulu tarafından serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavirler arasından seçilen bir kişi,
- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yönetim Kurulu tarafından seçilen bir kişi,
- Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu Yönetim Kurulu tarafından seçilen bir kişi,
- Türk Tabipleri Birliği Yönetim Kurulu tarafından seçilen bir kişi,
Bilirkişilik Danışma Kurulu’nda yer almıştır.
Turist Rehberliğinde Bilirkişilik
Turist Rehberi olan gerçek kişi ile rehberin bağlı olduğu meslek kuruluşu bilirkişi olabilir mi? Bu sorunun cevabını bilirkişiliğe kabule ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili olan Bilirkişilik Daire Başkanlığı gelecekte verebilecektir.
Ancak, 6326 Sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanunu’nu[v] irdelediğimizde, mesleğe kabul edilerek turist rehberliği hizmetini sunma hak ve yetkisine sahip olan gerçek kişi olan turist rehberi, turistlere ülkenin kültür, turizm, tarih, çevre, doğa, sosyal veya benzeri değerleri ile varlıklarının kültür ve turizm politikaları doğrultusunda tanıtılarak gezdirilmesini veya seyahat acentaları tarafından düzenlenen turların gezi programının seyahat acentasının yazılı belgelerinde tanımladığı ve tüketiciye satıldığı şekilde yürütülüp acenta adına yönetilmesi ile ilgili rehberlik hizmetini sunar.
Kanunla kendisine verilen işi sunan turist rehberi, rehberlik hizmeti olarak tanımlanan hizmetin yerine getirilmesinde uzman bir kimsedir. Bu ahvalde, turist rehberinin bilirkişilik yapamayacağı ile ilgili bir sınırlamadan söz edilemeyeceği açıktır. Turist rehberi;
- Yabancı dil bildiğinden, tercüman olarak bilirkişilik yapabilir.
- Ülkenin kültür, turizm, tarih, çevre, doğa, sosyal veya benzeri değerleri ile varlıklarının turistlere tanıtılması ile ilgili hizmeti sunduğundan, kültür ve tabiat varlıklarının korunmaları ve uygulamaları, tarihi eserler konusunda ve güzel sanatlar vb. konularda da bilirkişilik yapabilir.
6326 SK turist rehberinin yabancı bir dile/lere vakıf, mesleğinde uzman bir kişi olduğunu vurgular ve bu kişiyi ruhsatlandırır. Ayrıca, turist rehberleri meslek odaları ve birliği de 6326 SK kurulan meslek kuruluşlarındandır.
Sonuç
Bilirkişilik mevzuatında 6326 SK’da belirtilen rehberlerin ve rehber meslek kuruluşlarının, 6754 SK’da ve Bilirkişilik Yönetmeliğinde adı zikredilen meslek kuruluşları arasında yer almadığı sarihtir.
-/-
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
“Bilirkişlik ve Turist Rehberliği” başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Mürşidin Demircan’a aittir ve makale, yazarı tarafından (http://www.mursidindemircan.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Kaynakça:
[i] Kunter, N, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3.Bası, No.333, s.380.
[ii] https://bilirkisi.uyap.gov.tr/bilirkisi/bilirkisi_nasil_olunur.jsp
[iii] 6754 Sayılı Bilirkişilik Kanunu
[iv] Bilirkişilik Yönetmeliği
[v] 6326 Sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanunu